Szkolenia bhp i badania lekarskie po zmianie stanowiska pracy

Odbycie szkolenia wstępnego na dotychczasowym stanowisku pracy nie zwalnia pracownika z obowiązku szkolenia wstępnego na nowym stanowisku pracy. Wymóg taki wynika z rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) – dalej r.s.d.b.h. Zgodnie z § 11 ust. 2 r.s.d.b.h. pracownik wykonujący pracę na kilku stanowiskach pracy powinien odbyć instruktaż stanowiskowy na każdym z nich. Nowe stanowisko pracy może być zupełnie innym, jeśli chodzi o czynniki środowiska pracy mogące powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia pracownika oraz o zastosowane środki i działania zapobiegawcze wobec prawdopodobnych wypadków.
W związku z tym pracodawca powinien zapewnić pracownikowi odbycie na każdym z zajmowanych stanowisk pracy, odpowiedniego do rodzaju wykonywanej pracy, szkolenia wstępnego, w tym przekazanie mu informacji i instrukcji dotyczących zajmowanego stanowiska pracy lub wykonywanej pracy. Szkolenie na stanowisku pracy, zwane instruktażem stanowiskowym powinno zapewnić pracownikowi zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na konkretnym stanowisku pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na konkretnym stanowisku.

Przepis § 11 ust. 1 r.s.d.b.h. wskazuje, że instruktaż stanowiskowy powinien zostać przeprowadzony przez bezpośredniego przełożonego przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Czas trwania instruktażu stanowiskowego powinien być uzależniony od przygotowania zawodowego pracownika, dotychczasowego stażu pracy oraz charakteru pracy i zagrożeń występujących na stanowisku pracy.
Instruktaż stanowiskowy powinien zakończyć się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy zgodnie z przepisami oraz zasadami bhp, stanowiącym podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Odbycie instruktażu stanowiskowego pracownik ma obowiązek potwierdzić na piśmie w karcie szkolenia wstępnego, która jest przechowywana w aktach osobowych pracownika.

Załącznik nr 1 do r.s.d.b.h. określa ramowe programy szkoleń bhp, w tym ramowy program instruktażu stanowiskowego. Instruktaż stanowiskowy na nowym stanowisku pracy powinien uwzględniać następujące etapy:
1) rozmowę wstępną bezpośredniego przełożonego z instruowanym pracownikiem,
2) pokaz i objaśnienie przez bezpośredniego przełożonego całego procesu pracy, który ma być realizowany przez pracownika,
3) próbne wykonywanie procesu pracy przez pracownika przy korygowaniu przez bezpośredniego przełożonego sposobów wykonywania pracy,
4) samodzielną pracę instruowanego pracownika pod nadzorem bezpośredniego przełożonego,
5) sprawdzenie i ocenę przez bezpośredniego przełożonego sposobu wykonywania pracy przez pracownika.

Ważnym elementem bezpiecznego wykonywania pracy przez pracownika na nowym stanowisku pracy jest skierowanie i odbycie przez tego pracownika dodatkowych badań lekarskich na nowym stanowisku pracy. W sytuacji, w której pracownik zostaje przesunięty na inne stanowisko pracy wykonanie ponownie badań lekarskich jest wymagane i konieczne, gdyż następuje zmiana warunków pracy danego pracownika.
Obowiązek wykonania ponownie badań lekarskich na nowym stanowisku w momencie zmiany warunków pracy danego pracownika i zagrożeń występujących na nowym stanowisku pracy wynika z art. 229 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 1502 z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
1) osoby przyjmowane do pracy,
2) pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

Badaniom wstępnym nie podlegają osoby przyjmowane ponownie do pracy u danego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy, na podstawie kolejnej umowy o pracę zawartej w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniej umowy o pracę z tym pracodawcą.
Kwestie profilaktycznych badań lekarskich reguluje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) – dalej r.b.l.p., gdzie określono m.in.:
1) zakres wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich pracowników zwanych dalej "badaniami profilaktycznymi", tryb ich przeprowadzania oraz sposób dokumentowania i kontroli tych badań,
2) częstotliwość wykonywania badań okresowych,
3) zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami niezbędnej z uwagi na warunki pracy,
4) dodatkowe wymagania kwalifikacyjne, jakie powinni spełniać lekarze przeprowadzający badania profilaktyczne oraz sprawujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, niezbędną z uwagi na warunki pracy.

Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, zwane dalej "wskazówkami metodycznymi", stanowiące załącznik nr 1 do r.b.l.p.
Zakres i częstotliwość badań profilaktycznych uwarunkowany jest czynnikami szkodliwymi lub uciążliwymi, występującymi na danym stanowisku pracy, na które narażony jest pracownik. Badania profilaktyczne pracowników powinny być wykonywane z uwzględnieniem narażenia na konkretne czynniki szkodliwe lub uciążliwe występujące na stanowisku pracy badanego pracownika i mają za zadanie stwierdzenie u badanego braku przeciwwskazań lub też istnienie przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na określonym stanowisku i w narażeniu na określone czynniki szkodliwe i uciążliwe. Badania profilaktyczne mają na celu ocenę, czy cechy fizyczne i psychiczne pracownika pozwalają mu wykonywać pracę w konkretnych warunkach. Badania profilaktyczne mają też dać odpowiedź, czy stan zdrowia badanego nie stanowi zagrożenia dla jego życia lub osób z nim współpracujących w kontekście warunków stwierdzonych na stanowisku pracy.
Krzysztof Zamajtys